El hijyeninin bulaşıcı hastalıkların yayılımının önlenmesinde en etkili ve en basit yol olduğunu belirten Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Emine Sönmez, dezenfektan kullanımı konusunda uyarılarda bulundu. Kış aylarında artan solunum yolu enfeksiyonlarının, yaz aylarında artan ishallerin, temas ile geçen cilt hastalıklarının bulaşmasında ve yayılmasında en önemli organın eller olduğunu söyledi. Sönmez, el temizliğinin öncelikli tutulması gerektiğinin altını çizdi.
El yıkama alışkanlık haline getirilmeli
İnsanların öksürürken genellikle, mendil kullanmak yerine ağızlarını elleri ile kapattığının ve avuç içine hapşırdığını söyleyen Sönmez, “Bir süre sonra virüs ve bakteriyle kirlenmiş bu ellerle tokalaşmak, kapı kollarına, asansör, bankamatik düğmelerine dokunmak; dokunulan her yerin kirlenmesine, hastalığın yayılmasına yol açar. Alışveriş merkezleri, okullar ve iş yerlerindeki kapı kolları, asansör düğmeleri, tırabzanlar, bankamatik düğmeleri insanlar arası virüs ve bakteri geçişinde çok önemli bir rol oynar” dedi. Açıklamasının devamında,
“Bu sebeple; hasta olanların buraları kirletmemeye dikkat etmesi, buralara dokunanların da ellerini ağız, burun ve gözlerine götürmemesi gerekir. Ellerin bulaşıcı hastalık etkenlerini yaymada çok önemli bir rolü vardır. Bu nedenle el yıkamayı alışkanlık haline getirmek gerekir” dedi.
Su ve sabun yoksa dezenfektan kullanın
Sönmez, korona virüs salgınıyla el yıkama ile birlikte el dezenfektanlarına verilen önemin arttığını belirtti. “El dezenfektanları mağazalarda, ofislerde, restoranlarda, okullarda, toplu taşımalarda ve diğer mekânlar da ve kamu kullanımı için yaygın olarak bulunmaktadır ve kişisel olarak da aşırı kullanımı söz konusudur. Alkol bazlı el dezenfektanları (kolonya vb) veya diğer kimyasal el dezenfektanlarının su ve sabuna erişilemediği durumlarda kullanılması gerekir ve imkân bulunduğunda hemen eller sabunla yıkanmalıdır. El dezenfektanları sabunla yıkamanın yerini tutmaz, geçici bir önlemdir” dedi.
Aşırı kullanım zarar verir
El dezenfektanlarının aşırı kullanımında ortaya çıkacak zararları sıralayan Sönmez, sözlerine şunları ekledi;
“Bunlar antimikrobiyal direnç gelişimini artırarak dirençli bakteri, virüs, mantar enfeksiyonlarına neden olabilir. Bu dirençli mikrop enfeksiyonları da ölüm oranları yüksek ciddi hastalıklardır. İlave olarak el dezenfektanları; cildi kurutabilir, alerjik reaksiyonlara neden olabilir, kas sağlığını tehdit edebilir, astımı tetikleyebilir, kronik cilt hastalıkları, egzamalara sebep olabilir, bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir. El dezenfektanı içindeki kimyasallar, uzun vadede nörolojik hastalıklar dediğimiz Alzheimer ve Parkinson hastalığına zemin hazırlayabilir, kanserlere neden olabilir. Ayrıca; el çok kirli ise el dezenfektanları bütün mikropları yok etmez, yüzde yüz temizlik sağlamaz. Özetle; el dezenfektanlarının aşırı kullanımı zararlıdır. Öncelikle; el yıkamayı alışkanlık haline getirmek gerekir. El dezenfektanları, su ve sabuna ulaşılamadığı zamanlarda geçici çözüm olarak kullanılmalıdır.”
El yıkama tekniği önerisi
Emine Sönmez, elleri sabunla yıkamanın, zararlı mikroorganizmaları yok etmek veya mekanik olarak ciltten uzaklaştırmak için yeterli olduğunu ve bunun için etkili el yıkama tekniğini uygulamak gerektiğine dikkat çekti.
‘Etkili el yıkama tekniğinde su, sabun ve ovuşturma gibi üç etken bulunur’ diyen Sönmez, etkili el yıkamanın ipuçlarını şöyle açıkladı:
“Eller ılık su ile ıslatılır ve sıvı sabun ellerin bütün yüzeylerine dağıtılarak iyice köpürtülür. İki el birbirine kenetlenerek avuç içleri, parmaklar, parmak araları, el sırtı ve tırnak içleri, bilekler en az 20 – 30 saniye kuvvetlice ovulur. Eller sabun ile ovalandıktan sonra iyice durulanır. Özellikle, halka açık yerlerde tek kullanımlık havlu kâğıt ile eller kurulanır. Halka açık yerlerde kâğıt havlu ile musluk kapatılır ve çöp kutusuna atılır.”
Eller hangi durumda yıkanmalı
Hangi durumlarda el yıkanması gerektiğini açıklayan Sönmez, “Burnu temizledikten, öksürdükten ya da hapşırdıktan sonra, toplu taşıma araçlarına bindikten sonra, marketler ve ibadet yerleri olmak üzere topluma açık bir mekâna gittikten sonra, para dahil olmak üzere, dışarıdaki tüm madde ve yüzeylere dokunduktan sonra eller mutlaka yıkanmalıdır. Hasta bir kişiyle ilgilenmeden, yemek yemeden, tuvaleti kullanmadan önce ve sonra da elleri yıkamak gerekir. Sokak ve ev hayvanlarına dokunduktan, bebeklerin altını değiştirdikten ya da çocuklara tuvalette yardım ettikten sonra da eller muhakkak yıkanmalıdır” diyerek açıklamalarını tamamladı.
