İdlib saldırısıyla fire veren Ankara-Moskova çatlağı
Ankara ve Moskova arasında bir süredir biriken gerilim, 2 Şubat’ı 3 Şubat’a bağlayan gece İdlib’den Halep yolundaki Serakib kasabasına yola çıkan Türk askerî konvoyuna yapılan saldırıda 5 askerin ve 3 sivil personelin öldürülmesiyle açığa çıktı. Olayın sıcaklığı içinde önce Türk ordusu misilleme atışları yaptı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın verdiği bilgiye göre sabaha dek Suriye’deki 46 hedefe 122 obüs, 100 havan mermisi atıldı.Rusya ile siyasi gerilimin açığa çıkması ise bu aşamadan sonra oldu.
Saldırının öncesi ve sonrası
Türk askeri konvoyuna yapılan kanlı saldırıdan bir gün önce, 1 Şubat’ta, yine M5 sayılı Halep-Şam karayoluna yakın bir mevkide Rus karşı casusluk örgütü FSB’ye bağlı 4 Rus askeri, havan topu saldırısıyla öldürülmüştü.
Öte yandan Başkan Erdoğan saldırı haberini Ukrayna Devlet Başkanı Volodımır Zelenskıy’ın davetlisi olarak Kiev’e yola çıkmadan birkaç saat önce aldı. Rusya, Ukrayna’ya bağlı stratejik Kırım yarımadasını 2014 yılındaki ilhakından uluslararası baskılara rağmen geri adım atacak gibi görünmüyor. Hatta Türkiye’de üzüntü ve öfkeye yol açan böyle bir saldırı gününde dahi, Moskova’dan Erdoğan’a Kırım’a davet çağrısı yaptı.
Putin, Erdoğan’ı kendi çizgisine mi zorluyor?
Recep Tayyip Erdoğan 29 Ocak’ta Senegal’den dönüşünde “terörist dedikleri aslında topraklarını savunanlar” çıkışını yapmıştı ve Rusya’nın saldırılara engel olmaması halinde Astana sürecinin biteceğini söyledi. Ancak bu rest Putin’i engellemedi; 30 Ocak günü Rus hava akınları devam etti. Aynı gün ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey, İdlib’deki çatışmalar nedeniyle Türkiye sınırlarına başlayan göç dalgasının 700 bin kişiye ulaşabileceğini söylüyordu. 1 Şubat’ta yeni bir Türk askeri konvoyu İdlib şehir merkezine girdi ve ardından rejimin saldırısı gerçekleşti.
Bu arada Moskova’dan yapılan “Bize haber vermediniz, hedef oldunuz” açıklaması, Ankara tarafından yalanlansa da Rusya’nın bu sözlerle, “Suriye’de bizim sayemizde/gözetimimizde duruyorsunuz” iması yaptığının kanıtıydı. Moskova yönetimine göre Türkiye’nin gerek 2016’daki Cerablus harekâtı, gerek 2018’deki Afrin harekâtı, Rusya’nın onayı ve Suriye birliklerini engellemesiyle sonuç alıcı şekilde yürütülebilmişti. Rusya bu doğrultuda Türkiye’ye Suriye’de (ve muhtemelen Libya’da da) sonuç almak istiyorsa kendisiyle zıtlaşmaması gerektiği mesajını veriyordu.
Başkan Erdoğan’ın karşı çıkışı ise Ukrayna ziyareti ve bu ziyaret esnasında yaptığı “Rusya’nın Kırım’ı ilhakını tanımıyoruz, tanımayacağız” açıklamasıydı.
Ankara’dan Moskova’ya İdlib çağrısı
İdlib’deki saldırı sonrası Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Rusya’ya İdlib konusunda çağrıda bulundu. Altun, Moskova’dan Esad rejiminin Türkiye’yi hedef almasını engellemesini istedi.
İdlib’de beş Türk askeri ve üç sivil personelin hayatını kaybetmesinin ardından açıklama yapan Türkiye Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Rusya’ya çağrıda bulundu. Twitter üzerinden paylaştığı mesajında Altun, “Eğer Rusya, Esad rejiminin bizi hedef almasını engelleyemezse, bugün İdlib’de olduğu gibi olası bir tehdit karşısında harekete geçmekten çekinmeyiz” dedi. Altun, uluslararası topluma da çağrıda bulundu. Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyindeki varlığının yeni bir insani kriz yaşanmasının önündeki tek engel olduğuna dikkat çeken Altun, “Eğer bu gibi saldırılar karşısında uluslararası toplum Türkiye’nin yanında durmazsa, yeni bir sığınmacı krizi ile karşı karşıya kalacak. Dünyaya bunun sürdürülemez olduğunu söylüyoruz ama başka tarafa bakmayı tercih ediyorlar” ifadesine yer verdi.
Türkiye’nin Batılı müttefiklerinin sadece sığınmacı akını tehdidine aldırış ettiğini savunan Altun, “Kuzey Suriye’deki askeri operasyonlarımızı eleştirme cesaretini gösteriyorlar. Hepsi, akılını başına toplamalı” dedi. Altun ayrıca Suriye’deki krizin uluslararası toplumun müdahil olması ve destek vermesi ile çözülebileceğini vurguladı.
Akar sınırda
İdlib’deki gelişmelerin ardından Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin komuta kademesiyle birlikte Suriye sınırına gitti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ukrayna ziyaretine eşlik eden heyette yer alan Akar, heyetten ayrılarak TSK’nın komuta kademesiyle bir araya geldi. Ankara’daki görüşmenin ardından Akar sınıra hareket etti. MSB, Akar’ın sınır birliklerini denetlediğini duyurdu.
Rusya: İdlib’deki militanlar endişe kaynağı
İdlib’deki gelişmelere ilişkin Rusya’dan da açıklama yapıldı. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov Rus ve Türk askeri yetkililerinin sürekli temas halinde olduğunu söyledi. Peskov ayrıca İdlib’deki hava sahasının kontrolünü elinde tutan Rusya’nın bölgedeki ‘militan’ grupların faaliyetleri konusunda endişe taşımayı sürdürdüğünü dile getirdi.
Bölgedeki gerilim giderek artarken çatışmaların seyrinin değişmesi ve olası bir savaş ihtimali dünya devletleri tarafından endişeyle takip ediliyor.
