Birçok kamu kuruluşunda olduğu gibi ÇAYKUR’daki mali darboğaz da büyüyor. İki yıldır AKP Sakarya Büyükşehir Belediye Başkan aday adayı Yusuf Ziya Alim tarafından yönetilen ve Varlık Fonu’na devir ile birlikte zarar etmeye başlayan ÇAYKUR’un depolarındaki çaylar küflendiği ve imha edildiği Sayıştay raporuyla ortaya çıktı.
Çaykur’un eski genel müdürü Ekrem Yüce de Sakarya Belediyesine başkan adayı olmuş, seçimi kazanmıştı. Şu an Sakarya Belediye Başkanı olan Yüce, aynı zamanda Çaykur’da yönetim kurulu üyeliğine atanmıştı. Bu atama sonrası Yüce’nin ayda iki defa toplantılara katılmak için, masraflarını kurumların karşıladığı seyahatler düzenlemesi ve bunun karşılığında da maaş alması büyük tepki çekmişti.
BirGün’den Nurcan Gökdemir imzalı habere göre, Çaykur’un özelleştirilmek için bilinçli olarak zarar ettirildiği iddia ediliyordu. Zira Varlık Fonu’nu kuranların öve öve bitiremediği sistem, nedense hangi kurumu binyesine katsa o kurum ciddi zararlar etmeye başlıyor. Çaykur da fona devredilmeden önce çok daha iyi durumda olan işletmelerden.
Sayıştay denetçilerinin denetimleri sonucu hazırlanan raporda öne çıkanlar özetle şöyle:
Kredi borçları
Kuruluşun kredi kullanma ihtiyacı, esasen, birkaç ay içerisinde alınıp, hemen ödenmesi gereken yaş çay yaprağı alımlarının finansmanı ile sınırlı ve yılsonuna doğru çay satışlarından gelen hasılat ile ödenmekte iken giderek yıla yayılan ve genel nitelikte, kalıcı bir finansman ihtiyacına dönüşme eğilimi göstermektedir. Ödenemediğinden, sonraki yıla devreden kredi bakiyesinin 2016’daki 1,29 milyar TL’den, 2017 yılında 1,53 milyar TL’ye, 2018 yılında 2,06 milyar TL’ye ve 2019 yılında da 3,4 milyar TL’ye yükselerek giderek arttığı görülmektedir. Dolayısıyla bu durumun mali sonucu gelir tablosuna 395,5 milyon TL finansman gideri olarak yansımış olup, bu tutar, dönem zararının 2018’de yaklaşık yüzde 53’ü iken daha da artarak 2019’da yüzde 62,3 oranına yükselmiştir. Bankalardan ticari kredi kullanımının devamlılık arz etmesi ve son yıllarda görülen artışlar, ÇAYKUR için mevcut alım, üretim ve satış politikasının bir sonucudur.
Küflenen çaylar
Çaytaş firması tarafından sipariş verilerek üretimi yaptırılan ancak firmanın daha sonra yaşadığı finansal problemlerden ötürü alamayıp ihraç edemediği ürünlerin son kullanma tarihlerinin bazılarında üç ayın altında olduğu ve diğerlerinin de son kullanma tarihlerinin yaklaştığı belirtilmektedir. İhracat için üretilen ürünlerin paket ve ambalajları değişik olduğundan yurtiçinde satılamadığı, yurtdışı bayilerinin yeterli sipariş oluşturamadığından ötürü stokta bekleyen çayların son kullanma tarihlerinin yaklaşması sebebiyle satışı mümkün gözükmemektedir.
Stok fazla ama üretim sürüyor
Yeterli tanıtım ve satış çalışması yapılmadığından stokları hızla artmakta ve buna rağmen üretimine de devam edilmekte olan organik çay stoklarının eski yıllara ait 96 tonluk bölümünde rutubet sınır değerlerine yaklaşılmakta olmasından dolayı fırınlanmak ve harmanlanmak suretiyle ya da yeniden paketlenerek değerlendirilmesi kararlaştırılmıştı. 2019 yılında söz konusu riskler artmış ve 2015-2016 yılları üretimi toplam 19 bin 878 kilogram organik çay küflenme nedeniyle imha edilerek, 218 bin 291 TL zarar kaydedilmiştir.
