Özellikle yandaş müteahhitlere verilmesi sebebiyle sıklıkla eleştiri konusu olan köprü ihaleleri, geçiş garantisi kapsamında devlete ve haliyle millete yük olamaya devam ediyor. Milyarlarca liralık garanti ödemeleri hali hazırda yeterince faiş iken bir de dolar kurundaki artış sebebiyle oluşan fark zararı katmerledi.
Döviz kuruna endeksli olan garanti geçiş ücretlerinin faturası da kur yükseldikçe artıyor. Uzmanlar, bu ek ödemenin sadece üç proje için 632.7 milyon TL olduğunu hesaplıyor.
Gebze-İzmir Otoyolu, Avrasya Tüneli ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü için yılın ilk 6 ayında yapılan ödemenin 4 milyar TL olduğunu belirten Başkent Üniversitesi İktisat Bölümü Başkanı ve Devlet Planlama Teşkilatı eski Planlama Uzmanı Prof. Dr. Uğur Emek, artışla ikinci yarıda ödemenin 4.7 milyar TL’yi bulacağını yazdı. Prof. Emek, kendi bloğunda paylaştığı yazısında şu ifadelere yer verdi:
“Otoyolların sözleşmelerinde revizyon yapıldı. Eskiden dolar üzerinden belirlenen geçiş ücretleri sene başında TL’ye çevrilmekteydi. Kurlardaki hızlı yükseliş nedeniyle müteahhitler ücretlerin yılda iki defa güncellenmesini talep etti. Bu revizyonlarla sadece Gebze-İzmir Otoyolu, Avrasya Tüneli ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde müteahhitlere yılın ikinci yarısında ekstra 632.7 milyon TL ödeme yapılacak. Bu parayı geçerlerse kullanıcılar, geçmezlerse vergi mükellefleri ödeyecek.”
Prof. Dr. Emek, sadece adı geçen üç projede müteahhitlere yapılacak garati ödemesinin 275 bin net asgari ücrete denk geldiğine dikkat çekti.
KÖİ sözleşmelerinin Türkiye’de de sıklıkla revize edildiğini belirten Prof. Emek, Cumhurbaşkanlığı Strateji Başkanlığı’nın Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda projelere firmaların “Nasıl olsa ihaleyi aldıktan sonra çözeriz” mantığıyla teklif verdiğinin belirtildiğini vurguladı. Emek yazısında, “Yani ihaleleri sözleşmelerde değişiklik yaptıracaklarına inanan firmalar kazanıyor. Örneğin, şehir hastanelerinde mevzuata göre kullanım bedelinin 3 ayda bir ödenmesi gerek. Ancak uygulamada ödemeler aylık yapılıyor” dedi.
Prof. Dr. Uğur Emek, yine ilgili yazısında, Dünya Bankası verilerine göre Türkiye’nin kamu özel işbirliği (KÖİ) projeleri açısından gelişen ülkeler içerisinde dünya birincisi olduğunu belirtti:
“Esasen sözleşme sayısına göre yedinci ve sözleşme büyüklüğüne göre de dördüncüdür. Sözleşme büyüklüğünü, sayısına bölerseniz ortalama sözleşme büyüklüğünü elde edersiniz. Bu veriye göre Türkiye birincidir”
